Ötüken'de kalan Türkler, Tuvalar

Tuva Türkleri

Tuva daha doğrusu Tuba adına Çin’in Su sülalesinin (581-618) kayıtlarında rastlanmaktadır. Bu kayıtlara göre Tubalar Kırgızların doğusunda "Küçük Deniz”in (muhtemelen Baykal gölünün) güneyinde ve Uygurların kuzeyinde bulunmaktadırlar. Buna göre Çin kayıtlarında yazılış şekliyle Dubo-Tubalar Sayan dağlarının geniş vadilerinde ve güneyde Tamu-Ola’da meskun idiler. Bugün de Tuvaların oturdukları yerler eskisinden pek farklı değildir ve buraya Tannu-Tuva denilmektedir. Kullandıkları dil Sibir Türk dilinin bir kolu olup, Soyonca veya Uranhayca da denilmişti. Bunların bir kolu olan Karagaslar ise bugün tamamen Tuvalılar içinde kaydedilmektedir. Karagaslara aynı zamanda Tofalar da denilmişti.

Tuva Cumhuriyeti

Tuva Türklerini %97'sinin yaşadığı yer Tuva Cumhuriyetidir. Bir miktar da Moğolistan sınırları içerisinde yer alır. Tuva  Cumhuriyeti’nin yüzölçümü 170.500 km2 olup, 1989 nüfus sayımına göre nüfusu 308.557’dir. Yenisey’in aşağı mecrasındaki Tuva’ya güneyde Sibirya, batıda Sayan, Altay, Tannu-Ola, Sangilen ve Doğu Tuva dağları çevreler. Kuzeyinde Krasnoyarsk Kray’ı, kuzeybatısında ise aynı kraya bağlı Hakas Cumhuriyeti batısında Altay Krayı ve buna bağlı Gorno-Altay Cumhuriyeti, güneyinde Moğol Cumhuriyeti ve doğusunda Buryat Cumhuriyeti bulunmaktadır. Başkenti Kızıl (daha önce Kızıl Hoto, ondan da önce Hem Beldiri) olup, belli başlı Turan ve Ersin adlı iki şehir de mevcuttur.

Nüfusları ne kadar?

1989 nüfus sayımına göre Tuvalıların nüfusu 206.924’e ulaşmıştı. Tuvalıların ezici çoğunluğu (%95,9) kendi muhtar cumhuriyetinde yaşamaktadır. Bir miktarı ise komşudaki Moğolistan Cumhuriyeti’nde bulunmaktadır.

Tuvalıların %95,9’u kendi cumhuriyetlerinde yaşayan bir Türk topluluğudur. Nüfusları az olmasına rağmen benliklerini iyi korumaktadırlar.

Rusları sevmiyorlar

Tuvalılar ibadet yerlerine geçmişte Ruslar tarafından zarar verilmesinden dolayı Rusları sevmezler. Eğer bir gün bağımsızlık referandumu olsa tamamına yakını bağımsızlık yönünde oy kullanır. Ruslar'ın Tuva topraklarından ayırdığı yerlerin hayalini kurar tuvalılar. Çinlilerin de kendilerine geçmişte soykırım yaptığını söylerler. Bu yüzden Çinliler de pek sevilmez. Kendi topraklarında ne Rusları ne de Çinlileri isterler. Tam bağımsız bir Tuva Cumhuriyeti hayalleri vardır.

Latin alfabesinde Kiril alfabesine geçiş

Tuva dili bugün işlenmiş bir hale gelmek üzeredir. 1930’da yazı dili Latin Harfleri esasına göre düzenlenmişti, fakat 1941’de diğer Türk Lehçelerinde olduğu gibi Tuvaca için de Kril harfleri icat edildi. Zengin destanlara sahip olan Tuva halkının en meşhur destanı Keser olup 1963 yılında neşredilmiştir (Kızıl). Diğer destanlarında olduğu gibi bu destanda da Tibet-Moğol tesiri kuvvetle sezilmektedir.

Sovyet devri yazarları arasında Salçak Toka (doğ. 1901) en meşhurlarındandır. Tuvalılar eski Türkler gibi Şamanist idiler, sonraları Moğolistan’ın tesiri ile Lamaizm de girmişti. Kısacası ufak bir Türk topluluğu olan Tuvalılar, büyük topluluklardan uzak kendilerine has olan kültürlerini muhafaza etmeye gayret etmektedirler. Şu anda sayıları az olmakla birlikte Ruslar arasında erime tehlikesinden uzak gibi gözükmektedirler.

Ötüken'de kalan Şamanist Türkler

Tuva Türklerine genel bir bakış açısıyla bakarsak bugün Türkler için en önemli yerlerden birisi olan Ötüken topraklarında yaşıyorlar. Bu da kendilerini Türklük açısından önemli bir noktaya getiriyor. Halkın çoğunluğu Budist olsa da Şamanizm inancına sahip olanlar da azımsanmayacak seviyededir. Şamanizm geçmiş inancımız diyerek eski dinlerine dönen de artmıştır. Eğer ilerde bir bağımsızlık durumu gündeme gelirse hiç düşünmeden bağımsızlık ilan edebilecek Türklerdir Tuvalılar. 

Kaynakça: cokbilgi.com