Güneydoğu Anadolu bölgemizde bulunan Diyarbakır ilimiz Türkiye'nin en önemli illerinden başında gelmektedir. Geçmişte ticaret merkezî olmasıyla ünlü iken günümüzde daha çok Kürt siyasi hareketinin merkezi olması ile ön plana çıkmıştır. Yakın geçmişte Merkezi, Çermik, Çüngüş, Bismil ve Ergani ilçeleri Türkmen ağırlıklı olan Diyarbakır bugün ise Türkmen kimliğini yitirmek üzeredir. 

Diyarbakır'a Kürt siyasi hareketinin Türkiye'de ki merkezi dedik ancak şunu da ekleyelim Kürtlerin iddia ettiği gibi Diyarbakır tarihte bir Kürt kenti olmamıştır. Cumhuriyet tarihinin ilk yıllarında şehirde Türkmen nüfusu hayli kalabalık idi. Özellikle Diyarbakır Merkezde Türk nüfusu fazla idi. Hatta Diyarbakır yerlileri Türkçe dışında dil de bilmezlerdi. Merkezde Kürtçe konuşan sayısı 2 bin civarıyken köylerden, diğer ilçelerden ve çevre illerden aldığı Kürt göçü ile Türk nüfusu bir hayli erimiş vaziyettedir. 

KÖYDEN KENTE GÖÇLER

Köylerden kentlere göç hızladıktan sonra kent nüfusu da değişmiştir. Bugün Diyarbakır'ın ezici bir çoğunluğu Kürt'tür. Ancak bilinenin aksine Diyarbakır'ın bütün ilçelerinde Kürtler çoğunlukta değildir.

TÜRKMEN İLÇELERİ

Eskiden Elazığ'a bağlı olan sonradan Diyarbakır il sınırlarına dahil edilen Çermik ve Çüngüş ilçelerinde Türkmenler çoğunluktadır.  Çermik ilçesi Türkçülüğün fikir babası Ziya Gökalp'in de memleketidir. Ancak Çermik'te de Türkmenler günümüzde salt çoğunluk değildir. Zazalar ve Kürtler de yakın nüfusa sahiptir. Türkmenlerin salt çoğunluk olduğu tek ilçe Çüngüş'tür. Çermik'te ki Türkmen nüfusu ilçe merkezinde ve bazı köylerde toplanmıştır. Ergani ilçesi de geçmişte Türk nüfusun çoğunluk olduğu bir ilçe idi. Ancak burada da Türkmen nüfusu 4 te bir oranında kalmıştır. Halen Merkezde ve birçok köyde Türkmen nüfusu yaşamaktadır. 

TÜRKMEN ALEVİLERİ

Diyarbakır'da Türkmen nüfusunun diğer bileşenleri de Türkmen alevilerdir. Bunlar Bismil ve Merkeze bağlı bazı köylerde yerleşiktir. Bugün çoğu Türkmen alevi köyünde Kürt nüfus neredeyse ağır basmaktadır. Türkler bölgeden giderken yerlerine Kürtler yerleşmektedir. Bismil'de ki birçok Alevi köyü Sünnileşmiştir. Ancak sadece Türkmenlikleri kalmıştır. Bazı köylerde birkaç aile Alevi inancını sürdürmektedir. En kalabalık Alevi nüfusu Türkmenhacı köyündedir. Burada da Türkmen nüfusu azınlık konumundadır. Eskiden Türkmen Alevi yerleşimi olan Ulutürk köyü de merkezle birleşmiş ve bugün Ulutürk Mahallesi'nde çok az Türkmen Alevi kalmıştır. 

AVŞARLAR KÜRTLEŞMİŞ

Bismil ilçesinde Avşar Türklerinin onlarca köy yerleşkesi vardır. Ancak Avşar köylerinin tamamına yakınında Kürtleşme gerçekleşmiştir. Bu bölgeye 1866 Kozanoğlu başkaldırısından sonra gelmişler. Avşar'lar başkaldırıda yenilince Diyarbakır'a sürülmüştür. Bölgedeki Avşarları söylemine göre 10 bin ile 30 bin çadır arası bir göç olmuş. Ancak bugün Sünni olan Avşar Türklerinden eser kalmamıştır. Sadece Alevi olanları Türkmen kimliğini korumuş. Alevi Türkmenler Kürtlerle Şafi oldukları için hiç bağ kurmamış, bu sayede Türkmen kimlikleri ayakta kalmış. Ancak Sünni Avşarların tamamı zaman içinde Kürtçe konuşmaya başladıktan sonra Türklüklerini de unutmuş. 

Aslında Avşarların bölgede kurdukları köyler tarihi kayıtlarda mevcut. Hangi köylerin Avşarlar tarafından kurulduğu belli. Bu konuda kendi içlerinden birilerinin dernek tarzı yapılar kurarak bölgedeki Avşar köylerini kendi kültürlerine döndürebilir. 

ERGANİ'DE TÜRKMEN NÜFUSU

Ergani ilçesi Türkmen nüfusun çoğunluk olduğu bir ilçeydi. 1927 nüfus sayımında Merkez ilçeyle birlikte Türk nüfusunun çoğunluk olduğu bölgelerden biriydi. Buradaki Türkmen nüfusu da zaman içinde azaldı. Ancak Bismil''de ki gibi tamamen Kürtleşmiş değildir. Onlarca Türkmen yerleşimi mevcuttur. Eskiden Diyarbakır merkez gibi Ergani'nin merkezinde de Türk nüfusu hariç nüfus bulunmuyordu. Ancak bugün bütün mahallelerde Kürtler çoğunluktur. 

ERGANİ TÜRKMEN KÖYLERİ

Akçakale(Kürtler çoğunluktur, 3 te biri Türktür) Akçoban(3 te biri Türk) Armutova(Çoğunluk Türkmen) Bademli(Yarı yarıya) Bahçekaşı(Türkmen) Boğazköy (Çoğunluk Türkmen) Bozyer (Bir mahallesi Türk, diğeri Kürt) Canveren(3 te biri Türk) Çömert(Yarı yarıya) Çakartaş(Türkmen, az Kürt var) Çayköy (Türkmen) Çimli höyük(3 te biri Türkmen) Çukurdere(3 te biri Türkmen) Dallıbağ(Karışık) Demirli (Türkmen) Dereboyu(Karışık) Develi(Bir mahale Türk, diğeri Kürt) Giraylar(Çoğunluk Türkmen) Gökiçi ( Yarı yarıya) Güzel Kaya(Türkmen) Güzelyurt ( Karışık) Kayan (Karışık) Kıralan(Türkmen) Kortaş(Türkmen) Kömürtaş(Karışık, Kürtler çoğunluktur) Kumçi(Türkmen) Ortaağaç(Türkmen) Savaş (Karışık, Türkmen çoğunluk) Yakacık (Türkmen çoğunluk) Yamaçlar (Türkmen çoğunluk) Yapraklı (Türkmen) Yeşilköy (Karışık, Kürtler çoğunluk) Yoncalı (Karışık, Türkmen çoğunluk) Yukarıbitikçi(Türkmen) Yukarıkarpuzlu(Türkmen) Ziyaret (Türkmen çoğunluk)

MUHACİR KÖYÜNDE MUHACİR AZ KALMIŞ

Bismil ilçesinde Balkan Göçmenleri için de bir köy kurulmuştur. Buraya yerleşenler zamanla batı illerine goç etmiştir ve köyün çoğunluğu Kürt olmuştur. Merkeze bağlı birkaç Türkmen Alevi ve Sünni Türkmen köyü ile Eğil ilçesindeki bir Türkmen yerleşimi de vardır. Ergani ilçesinde de iki tane Gürcü köyü vardır. Bu köylerin toprakları mahkemelik olmuştur. Bölgedeki Kürtler bu köylerin topraklarına çökmüş. Köylüler durumu mahkemeye taşımıştı.

ZAZALAR

Diyarbakır'da Zaza nüfusu da kalabalıktır. Birkaç ilçede Zazalar çoğunluktadır. Diyarbakır Zazaları ile Elazığ Zazaları biraz farklıdır. Çermik ve Çüngüş ilçelerindeki Zazalar hariç Kürtlüğü kabul eden bir yapıları vardır. Ayrıca Diyarbakır'ın en fazla göç aldığı illerden biri de Bingöl'dür. Zaza nüfusunu artıran olgulardan biridir bu durum. 

ORANLAR NEDİR?

Diyarbakır'a bugün baktığımızda Kürt nüfusunun ağır bastığı bir ildir. Bir ilçede Türkmen, 3 ilçede Zazalar çoğunluktur. Onun haricinde merkez dahil bütün ilçelerde Kürt nüfusu çoğunluktur. Oran olarak ise 10 ile 15 arası Türk nüfus, %15 ile 20 arası Zaza nüfus vardır. Geri kalan nüfusun tamamına yakını Kürttür. Kürtleşen Türkmen nüfusunu bu oranlamaya katmadık.